Podejście do życia – widać w podejściu do pracy. Już na rozmowie rekrutacyjnej można rozpoznać osobę odpowiedzialną i osobę z mentalnością ofiary. A później, gdy pracownik jest już częścią Zespołu – Manager i Zespół czerpie z tego korzyści lub ponosi wysokie koszty.
Kontrast miedzy tymi podejściami u pracowników i Managerów wpływa na jakość pracy, efektywność komunikacji, atmosferę w miejscu pracy, współpracę i wyniki biznesowe. Ale też na jakość życia, poczucie satysfakcji czy spełnienie w pracy.
Osoby odpowiedzialna i osoba z mentalnością ofiary w pracy
Jak rozróżnić osobę odpowiedzialną od osoby o mentalności ofiary:
- Osoba odpowiedzialna – to osoba, która przyjmuje na siebie odpowiedzialność za swoje działania, jest proaktywna, skoncentrowana na rozwiązaniach, a w obliczu trudności potrafi adaptować się i szukać wyjścia z sytuacji.
- Osoba z mentalnością ofiary – to osoba, która czuje się bezradna, często obwinia innych za niepowodzenia, unika odpowiedzialności i postrzega problemy jako coś, nad czym nie ma kontroli, lubi skupiać się na problemach, często komunikuje że nic od niej nie zależy.
Osoba odpowiedzialna | Osoba z mentalnością ofiary | |
Zachowania | Podejmuje inicjatywę, szuka rozwiązań, bierze odpowiedzialność za błędy | Obwinia innych za problemy, unika odpowiedzialności, narzeka |
Komunikacja | Asertywna, konstruktywna, skupiona na rozwiązaniach | Defensywna, pełna wymówek, obwinianie otoczenia za trudności |
Działania | Skoncentrowana na celu, konsekwentna, działa zgodnie z planem | Niezdecydowana, bierna, działa chaotycznie lub unika podejmowania działań |
Styl pracy | Proaktywna, organizuje swoją pracę i zarządza czasem | Reaktywna, często czeka na instrukcje, brak inicjatywy |
Postawa wobec wyzwań | Wyzwania traktuje jako szansę do nauki, uczy się na błędach | Traktuje wyzwania jako przeszkody, poddaje się w obliczu trudności, popełnia te same błędy bez refleksji |
Postrzeganie siebie | Czuje się kompetentna, ufa w swoje możliwości | Czuje się bezradna, nie wierzy w swój wpływ na sytuacje |
Postawa wobec zespołu | Wspiera innych, dąży do współpracy, może przejmować rolę lidera zespołu czy projektu | Oczekuje wsparcia od innych, unika odpowiedzialności, chowa się za innymi, nie wykazuje proaktywności we współpracy, chętnie korzysta z tego co Zespół wypracuje ale niewiele daje z siebie |
Przyczyny mentalności ofiary pracownika lub Managera
Oto 10 przykładowych przyczyn mentalności ofiary:
- Negatywne doświadczenia z przeszłości. Traumatyczne przeżycia, takie jak nadużycia, przemoc czy zaniedbanie, mogą prowadzić do poczucia bezsilności i braku kontroli nad własnym życiem.
- Brak poczucia własnej wartości. Niska samoocena i przekonanie, że nie zasługuje się na sukces czy szczęście, prowadzą do postrzegania siebie jako osoby, która nie ma wpływu na otaczające ją wydarzenia. Filtry mentalne i nawyki są tak mocno utrwalone – że osoba może nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, jak jej postrzeganie siebie i rzeczywistości wpływa na nią i jej otoczenie.
- Zewnętrzne umiejscowienie kontroli. Ludzie o tym nastawieniu wierzą, że ich życie jest zależne od czynników zewnętrznych, takich jak los, szczęście, inni ludzie, a nie ich własne działania.
- Środowisko rodzinne. Wzorce zachowań wyniesione z domu, gdzie rodzice lub opiekunowie często zachowywali się jak ofiary, mogą zostać przejęte i powielane przez dzieci automatycznie.
- Brak dojrzałości. Niechęć do przyjęcia odpowiedzialności za swoje decyzje i działania prowadzi do przerzucania winy na innych lub na okoliczności, a wynika to zatrzymania się na jakimś wcześniejszym etapie rozwoju emocjonalnego lub intelektualnego.
- Strach przed porażką i odrzuceniem może sprawiać, że osoby z mentalnością ofiary wolą unikać ryzykownych działań, co wzmacnia ich poczucie bezradności.
- Czasem bycie postrzeganym jako ofiara przynosi korzyści, takie jak uwaga, współczucie czy unikanie odpowiedzialności, co może motywować do trwania w tej roli.
- Negatywne myślenie. Stałe skupienie się na trudnościach, problemach i negatywnych stronach życia prowadzi do pesymistycznej postawy i braku motywacji do zmiany.
- Brak wsparcia społecznego. Osoby, które nie mają dostępu do wsparcia emocjonalnego lub inspirujących wzorców, mogą czuć się osamotnione w obliczu wyzwań i łatwiej przyjąć rolę ofiary.
- Czasami przekazy medialne czy kulturowe (środowisko, rodzina, partia polityczna, religia) promują przekonanie, że jednostka nie ma wpływu na swoje życie, a systemy czy inne czynniki zewnętrzne są głównymi winowajcami trudności życiowych.
Konsekwencje mentalności ofiary w biznesie
Osoba z mentalnością ofiary w biznesie może stanowić spore zagrożenie dla efektywności zespołu i organizacji. Wprowadza negatywną atmosferę, spowalnia procesy decyzyjne oraz zniechęca innych do podejmowania inicjatyw. Mogą pojawić się:
- Niska motywacja. Taka osoba często unika odpowiedzialności, co prowadzi do obniżonego zaangażowania i produktywności jej samej ale może mieć też destrukcyjny wpływ na innych w Zespole.
- Niska komunikacja. Brak otwartości i konstruktywnego podejścia do rozmów utrudnia współpracę i rozwiązywanie problemów, co może przekładać się na frustrację współpracowników.
- Brak inicjatywy. Osoba z mentalnością ofiary często unika podejmowania działań, co spowalnia realizację projektów, ale też może hamować rozwój Zespołu czy być zagrożeniem dla produktywności w Zespole.
- Negatywny wpływ na zespół. Taka postawa może rozprzestrzeniać się w zespole i zarażać innych, wpływać demotywująco na całą grupę, hamować rozwój Zespołu.
Jak Manager może zarządzać postawami w Zespole
Budowanie odpowiedzialności w zespole to podstawowy element skutecznego zarządzania. Manager może:
- Promować odpowiedzialność za wyniki. Managerowie potrzebują zachęcać swoich pracowników do brania odpowiedzialności za rezultaty swoich działań.
- Stosować konstruktywny feedback. Regularny feedback pozwala pracownikom zrozumieć, jakie działania przynoszą dobre rezultaty, a które wymagają poprawy. Ważne jest, aby feedback był konstruktywny, skupiał się na przyszłych działaniach i możliwościach poprawy.
- Kształtować postawę proaktywną. Warto zachęcać pracowników do podejmowania inicjatywy i samodzielnego szukania rozwiązań. To buduje w nich pewność siebie oraz odpowiedzialność za podejmowane decyzje.
- Modelować odpowiedzialne postawy. Managerowie sami potrzebują dawać przykład odpowiedzialnego podejścia do pracy, zadań czy współpracy z innymi. Ich postawa, styl komunikacji i sposób reagowania na wyzwania mają być wzorem do naśladowania dla pracowników.
- Zachęcać do samodzielnego rozwiązywania problemów. Warto wprowadzać praktyki, które wymagają od pracowników samodzielnego rozwiązywania problemów, zamiast czekania na instrukcje od przełożonego. Kontaktowanie współpracy, regularny feedback, coaching, mentoring – na pewno będą wspierały rozwój odpowiedzialnego myślenia i działania w pracy.
Czy osoba z mentalnością ofiary może się zmienić?
Często Manager zadaje sobie takie pytanie, a nie znajdując samodzielnie odpowiedzi, lub też gdy podejmuje działania i nie ma efektów – przekazuje takie pytanie do mnie. Gdyby istniał prosty sposób na zmianę mentalności – psychologowie i terapeuci nie mieli by Klientów. Manager może podejmować działania rozwojowe z użyciem narzędzi managerskich – ale warto pamiętać, że w tym procesie biorą udział 2 strony i pracownik z mentalnością ofiary musi chcieć nad sobą pracować. Czasami działania Managera mogą okazać się niewystarczające – bo też nie jest rolą Managera w biznesie zajmować się rozwojem osobistym pracownika.
Rozwój pracownika o mentalności ofiary musi dotyczyć:
- Zmiany nastawienia i akceptacji, że osoba ma wpływ na swoje działania, wyjścia poza schemat obwiniania innych
- Przyjęcia odpowiedzialności za swoje wybory i błędy, analizowanie ich i wyciąganie na ich podstawie wniosków na przyszłość
- Pracy nad rozwojem swoich kompetencji osobistych (np. poczucie własnej wartości, dojrzałość, odpowiedzialność) ale też biznesowych (niezbędnych do wykonywania swojej pracy)
- Zwiększania samoświadomości w temacie kiedy mentalność ofiary się pojawia, jakie temu towarzyszą koszty i jakie korzyści, co można robić następnym razem inaczej; jakie osoba ma schematy myślenia, jakie emocje odczuwa, jakie podejmuje decyzje, jak radzi sobie z wyzwaniami życia i w pracy, jakie ma nawyk dbania o siebie
Podsumowanie
Różnica między osobą odpowiedzialną, a osobą z mentalnością ofiary w biznesie ma ogromny wpływ na funkcjonowanie zespołów i organizacji. Managerowie odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu postaw odpowiedzialnych, poprzez promowanie proaktywności, udzielanie konstruktywnego feedbacku i dawanie dobrego przykładu. Wyeliminowanie mentalności ofiary jest możliwe, ale wymaga systematycznej i często długiej pracy nad zmianą myślenia i budowaniem poczucia kontroli nad swoimi działaniami. Niestety niektóre osoby będą potrzebowały skorzystać z terapii – bo Manager nie musi mieć takich kompetencji by pracować z pracownikiem na głębszym poziomie różnych dysfunkcji.
***
Potrzebujesz wsparcia w rozwoju siebie lub swoich pracowników?
Napisz do mnie z użyciem formularza kontaktu lub zadzwoń